Nafaka davası, boşanma nedeniyle, eşlerin birbirlerine ve çocuklarına yardım yükümlülüğünü yerine getirmesi için açılan davadır. Boşanma davasında  davacı nafaka talebinde bulunulabileceği gibi, boşanma davasından ayrı olarak nafaka davası açılabilmesi de mümkündür. Nafaka davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir. Aile Mahkemesi bulunmayan yerlerde  Aile Mahkemesi sıfatıyla davaya Aile Mahkemesi sıfatıyla bakmaktadır.

Nafaka Çeşitleri 

 olmak üzere üç çeşit nafaka vardır.

Dava tarihinden itibaren boşanma veya ayrılık hükmü kesinleşinceye kadar devam eden nafaka türüne tedbir nafakası denir. Boşanma veya ayrılık davası açılınca hakim, davanın devamı süresince, gerekli olan eşlerin barınmasına (Türk Medeni Kanunu m. 186/1), geçimine (Türk Medeni Kanunu m. 185/3), malların yönetimine (Türk Medeni Kanunu m. 223, 242, 244, 262, 263, 264, 267, 215) ve çocukların bakım ve korunmasına (Türk Medeni Kanunu m. 185/2) ilişkin geçici önlemleri  hakim kendiliğinden (resen)  tedbir almak zorundadır (Türk Medeni Kanunu m. 169).

Dava açılırken dava açıldıktan sonra dava sonuçlanıncaya kadar  tedbiren hükmedilir.

Mahkemece, dava tarihinden geçerli olmak üzere,

Herhangi bir işi ve geliri olmayan veya

Yardıma muhtaç eş yararına

Türk Medeni Kanunu’nun 185/3 ve 186/3 maddelerine uygun miktarda tedbir nafakasına hükmedilir.

Tedbir nafakasına hükmedilirken tarafların kusur durumuna bakılmaz.

Çocuklar için tedbir nafakasının başlangıcı, çocukların kimin yanında kaldığına göre dava tarihi, diğer eşe teslim edilecekse teslim tarihi, sonradan doğmuş ise doğum tarihidir.

Yoksulluk Nafakası

Yoksulluk nafakası alabilmenin şartları 

Bu şartları sağlayan taraf, geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir.

Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz.

Nafaka talebinden feragat edilirse yeniden istenemez.

Boşanma davasında istenilen nafaka talebinin reddine karar verilir ve karar kesinleşirse; sonradan nafaka istenemez. Nafaka konusunda hiç talep ve karar yoksa boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde (Türk Medeni Kanunu m.178) nafaka istenebilir.

Boşanma kararının kesinleşme tarihine kadar çocuklara verilen nafakaya tedbir nafakası, boşanma kararının kesinleşmesinden sonra verilen nafakaya ise iştirak nafakası denilmektedir.

İştirak nafakası kamu düzeni ile ilgilidir. Bu nedenle; boşanma, ayrılık veya evliliğin iptali davalarında, hakim; bu hususta bir karar vermek zorundadır.

Nafaka davası boşanma davasından ayrı olarak da açılabilir.

Boşanmadan sonra açılacak nafaka davalarında, nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesi (Türk Medeni Kanunu m. 177) yetkilidir.

Boşanma davasından ayrı açılan nafaka davası ayrı harca tabidir.

Nafaka isteyen taraf, ayrı yaşamada haklı nedene dayanmalı veya diğer eşin ailenin geçimi için katkıda bulunmadığını kanıtlamak zorundadır. Kovma, uzaklaştırma, terke zorlanma, veya diğer eşin ortak konuttan ayrılıp nafaka isteyen eşle ilgilenmemesi, ona destek olmaması vb hususlar haklı neden sayılabilir. Çocuklar yararına nafaka için ayrı yaşamada haklı olup olmamaya bakılmayacaktır.

Mahkemece; nafakanın, toptan veya durumun gereklerine göre irat yani belli taksitlerle ödenme şeklinde ödenmesine karar verilebilir.

İrat biçiminde ödenmesine karar verilen nafakanın 

 kaldırılma sebepleri 

nafaka mahkeme kararıyla kaldırılır. (Türk Medeni Kanunu m. 176/3)

Tarafların mali durumlarının değişmesi veya hakkaniyetin gerektirdiği hallerde iradın artırılması veya azaltılmasına karar verilebilir.

Nafaka davalarını açmak için çekişmeli boşanma davası sonucu hakim tarafından takdir edilmiş veya anlaşmalı boşanma sonucu eşlerin kararlaştırdığı yoksulluk ve iştirak nafakalarının; güncel şartlara göre artırılması, azaltılması veya kaldırılması mahkemeye başvurmak suretiyle mümkündür. Anlaşmalı veya çekişmeli boşanma sonucu nafaka alınması fark etmeksizin nafakanın miktarı veya artık nafaka verilip verilmeyeceği ilgili karar mahkemede hakim tarafından takdir edilecektir. Açılacak davalar;

şeklinde karşımıza çıkmaktadır.

Nafakanın artırılması davası; iştirak, tedbir, yoksulluk nafakası fark etmeksizin mahkemenin karara bağladığı nafaka miktarının güncel hayat şartlarına göre az  yahut yetersiz kalması  sonucunda miktarın artırılmasına ilişkin bir davadır. Burada tarafların ekonomik gücünün azalması artmasına göre de bu durum değişmesi durumunda arttırılması istenebilmektedir. Günümüz koşullarına göre alınan nafaka, alan kişinin günlük yaşamını idare ettirememesine ve ihtiyaçlarına cevap verememesine sebep olabilir. Bu sebeple açılacak nafakanın artırımı davası ile nafaka miktarı güncel koşullara ve ihtiyaç oranına göre hakim tarafından hakkaniyet ölçüsüyle takdir edilecektir.

Nafakanın azaltılması davası; iştirak, tedbir, yoksulluk nafakası fark etmeksizin mahkemenin karara bağladığı miktarın güncel hayat şartlarına göre nafaka veren kişinin  yaşam koşullarını kötüleştirmesi  işten çıkması veyahut mal varlığında azalma olması durumunda  nafaka veririni ödediği nafakayı azaltılması için açmış olduğu davadır miktarın azaltılmasına ilişkin bir davadır. Günümüz koşullarına göre verilen nafaka, nafaka veren kişinin günlük yaşamını idare ettirmesinde ve ihtiyaçlarına cevap vermesinde değer kayıplarına sebep olabilir. Bu sebeple açılacak nafakanın azaltılması davası ile nafaka miktarı güncel koşullara ve yükümlünün maddi durumu oranında hakim tarafından takdir edilecektir. Hakim iki taraf içinde hakkaniyet ölçüsünde kararını verecektir.

Nafakanın kaldırılması davası, boşanma davası sonucunda veya sonrasında hükmedilmiş olan nafakanın kaldırılması için açılacak davadır. Çocuk için iştirak nafakası veriliyorsa çocuk ergin olunca veya okuduğu okuldan mezun olunca yükümlülük ortadan kalkacaktır. Boşanma sonucu verilen yoksulluk nafakasının kaldırılması için bazı sebepler gereklidir. Bunlar:

Eşlerden birinin ölmesi veya nafakayı alan eşin tekrar evlenmesi

Nafaka alan eşin evli olmasa bile sürekli olarak evli gibi yaşam sürmesi

Nafaka alan eşin haysiyetsiz yaşam sürmesi

Nafakaya ihtiyacı kalmayacak şekilde nafaka alan eşin maddi durumunun iyileşmesi

durumlarında nafaka kalkacaktır. İlk maddenin gerçekleşmesi durumunda nafaka yükümlülüğü kendiliğinden ortadan kalkar, diğer üç maddenin varlığı durumunda ise mahkeme kararıyla nafaka yükümlülüğü ortadan kalkacaktır.

Boşanma sonucunda kendisine nafaka bağlanan eşin tekrar evlenmesi durumunda bağlanan nafaka kesilecektir. Kanun; nafaka ve tazminat ile ilgili maddesinde bu hususu açıkça yazmıştır. Burada bir diğer önemli husus ise nafaka bağlanan eşin, nafakanın kesilmemesi için resmi nikah yapmadan bir evlilik birliği içinde yaşamasıdır. Yani kişi resmi olarak evlenmemiş fakat evli gibi bir hayat sürüyorsa bu durumda kanun, nafakanın kesilmesini öngörmektedir.

Nafaka alacağı, öncelikli olan bir alacak türüdür. Eğer nafaka ödenmezse, icra takibi başlatılabilir ve nafaka yükümlüsüne haciz koydurtabilir. Nafaka alacağı, icra takibine girdiği anda öncelikli olduğu için ilk sıraya yerleşecektir.

Ayrıca nafakanın ödenmemesi durumunda yükümlüye, 3 aya kadar hapis cezası verilebilir. Yükümlü nafakayı ödediği anda bu hapis cezasından kurtulacaktır.

Nafaka miktarının hesaplanması ile ilgili net bir yüzdelik veya verilecek miktar kararı bulunmamaktadır. Herkesin yaşam standartları ve maddi koşulları birbirinden bağımsız olduğu için takdir edilecek nafaka; nafakayı verecek olan kişinin maddi koşullarına göre takdir edilecektir. Bu yüzden verilen her nafaka miktarı birbirinden farklı olmaktadır. Net bir hesaplama yöntemi olmadığından nafaka verecek kişinin maddi koşulları ve nafaka alacak kişinin ihtiyaçları ölçüsünde hakim objektif olarak takdir edecektir.

Kanunumuza göre nafaka toplu olarak peşin halde veya aydan aya taksit halinde ödenebilir. Mahkemeye başvuran tarafların talebi sonucunda mahkeme aydan aya ödenmesine veya taraflarda anlaşmışsa toplu halde peşin ödenmesine hükmedebilir.

Yoksulluk nafakası için kanun; boşanmadan sonra açılacak yoksulluk nafakası talepli dava için 1 senelik zamanaşımı öngörmüştür. Nafaka almaya hakkı olan eş eğer boşanmadan sonra 1 sene içinde nafaka talebinde bulunmazsa bu hakkını kaybedecektir.

İştirak nafakası için kanun bir zamanaşımı öngörmemiştir. İştirak nafakası talebi her zaman anne ve babaya karşı yöneltilebilen bir taleptir. Çocuk 18 yaşına gelmemişse veya 18 yaşını doldurmuş ama eğitim hayatı devam ediyorsa iştirak nafakası için dava açma hakkı devam etmektedir.

Nafaka artırımı ve azaltılması davalarında kanunumuz bir zamanaşımı öngörmemiştir. Nafakayla ilgili bir durum ortaya çıktığında bu taleplerde bulunulabilir. Nafakanın kaldırılması davasında ise nafakanın kaldırılmasına sebep olacak gerekçenin ortaya çıkması yeterlidir. Bir zamanaşımı süresi öngörülmemiştir.

Nafaka davaları boşanma  ferileri olarak nitelendirilebilecek ve taraflar için  özellikle çocuk ve yoksul duruma düşecek eş açısından önem arz eden dava türleridir . Çünkü maddi koşullar ihtiyaçların karşılanabilmesi için çok önemlidir. Özellikle boşanma sonrasında açılacak nafaka davasında zamanaşımı, dava sonucunda talep edilebilecek nafaka miktarı ve çocuğun menfaatleri açısından hukuki yardım alınması daha doğru olacaktır. Kişilerin, hak kaybı yaşamaması ve hakkı olan yaşamı sürdürebilmesi için nafaka davalarında bir avukattan hukuki yardım alması isabetli olacaktır.

Nafaka davaları için başvuru yapılacak mahkemeler hmk ile düzenlenmiştir. . Nafaka davaları kural olarak Aile Mahkemesinde açılması gereken dava türleridir. Fakat her il ve ilçede Aile mahkemesi bulunmayabilmektedir. Eğer bulunulan yerde Aile mahkemesi mevcut değil ise nafaka davaları bulunulan yerin Asliye Hukuk Mahkemesinde açılacaktır.

Nafaka davaları açısından kanun ayrıca bir yetki kuralı koymadığından genel yetki kuralına göre dava açılabilecektir. Yani davacı; davalının yerleşim yeri mahkemesine başvurarak nafaka davalarını açabilecektir.

Örneğin Kayseri'de yaşayan  öğretmen babasına karşı yardım nafakası  talebinde bulunulması için  Yogat'tan yaşayan kişi Davalının yerleşim yeri yani Kayseri'de dava açmalıdır.