İstinaf Kanun Yolu Nedir?
İstinaf, ilk derece mahkemeleri karalarına karşı hem olay yönünden hem de hukuki yönden üst dereceli mahkeme tarafından denetlenmesidir. Bu kanun yolu bir üst dereceli mahkeme olan bölge adliye mahkemeleri tarafından yapılmaktadır.
uk veya ceza davası neticesinde verilen kararın yeterince denetlenmesi sağlanmak istenmiştir.
ceza davalarında istinaf başvuru şartları CMK da düzenlenmişken Hukuk davalarında HMK da düzenlenmiştir.
İstinaf Mahkemesine Başvuru Nasıl Yapılır?
Öncelikle ilk derece mahkemesi tarafından verilmiş karar olmalıdır.Bununla birlikte istinaf başvurusu yapılmış olması gerekmektedir. Bölge adliye mahkemeleri ilk derece mahkemelerinin verdikleri hükümleri bazı istisnalar hariç (15 yıl üstü hapis cezasına ilişkin hükümler re’sen istinaf incelemesine tabi tutulurlar )kendiliğinden inceleyemezler
İstinaf başvurusu, kararı veren yerel mahkemeye veya doğrudan istinaf mahkemesine istinaf dilekçesiyle yapılabilir.
Bölge Adliye Mahkemesi İstinaf Başvuru Süresi
İstinaf başvuru süresi hükmün usulüne uygun bir şekilde taraflara tebliğ veya tefhim edilmesiyle başlar . tefhim veya tebliğ usulune uygun olmazsa istinaf süresi başlamaz.
İstinaf başvuru süresi, hukuk davalarında tebliği veya tefhiminden itibaren iki haftadır (HMK md. 345).
İstinaf kanun yolunun devreye girmesiyle karar düzeltme kanun yolu ortadan kalkmıştır.
İstinaf Kanun Yolu ile Temyiz Kanun Yolu Arasındaki Fark Nedir?
İlk olarak istinaf kanun yolunda hem vakıa incelmesi hem de hukuki denetim yapılır yani vakıalara incelenirken yeni tanık bilirkişi dinlenebilir keşif yapılabilir Temyiz kanun yolunda ise ise, istinaf mahkemesi tarafından verilen kararlar sadece hukuki yönden denetlenir .Vakıalar tekrar incelenmez .Bu bağlamda keşif yapılmaz tanık veya bilirkişi dinlenmez. Sadece hukukilik incelmesi yapar Ükanunların olaylara doğru olarak uygulanıp uygulanmadıklarını kontrol eder.
İstinaf mahkemeleri bozma veya onama kararları vermezler olayları değerlendirerek yeniden karar veriler istinaf incelemesi ile yeniden bir karar verir. Temyizde ise bölge adliye mahkemesinin istinaf kararlarının bozma ya da onama şeklinde karar vermesi şeklinde olur .
Hukuk Davası İçin İstinaf Mahkemesi’ne Başvuru Şartları
Başvuru şartları HMK md. 341’de belirtilmiştir.
İstinaf kanun yoluna başvuru yapılabilecek kararlar ;
- İlk derece mahkemelerinden verilen nihai kararlar
- ihtiyati tedbir taleplerine itiraz üzerine verilecek kararlara
- ihtiyati haciz taleplerine itiraz üzerine verilecek kararlara
karşı istinaf yoluna başvurulabilir.
İstinaf kanun yoluna başvuru yapılamayacak kararlar ;
- Miktar veya değeri 3.110 TL’yi geçmeyen malvarlığı davaları.(Manevi tazminat davaları hariç)
- Alacağın bir kısmının dava edilmiş olması durumunda 3.110 TL’lik kesinlik sınırı alacağın tamamına göre belirlenir (HMK md. 341/3).
- Alacağın tamamının dava edilmiş olması durumunda, kararda asıl talebinin kabul edilmeyen bölümü 3.110 TL’yi geçmeyen taraf, istinaf kanun yoluna başvuramaz (HMK md. 341/4.
Mehkemelerin verdiği kararlar kural olarak(İhtiyati haciz, ihtiyati tedbir hariç ) istinaf yoluna başvurulmaz fakat istinaf yoluna başvuruluken bu kararlar aleyhine de başvuru yapılması halinde hükümle birlikte karar verilir .
İstinaf dilekçesinde istinaf sebebi ve gerekçesi mutlaka açıklanmalıdır (HMK md. 342/2). Çünkü, istinaf incelemesi, istinaf dilekçesinde belirtilen sebeple sınırlı olmak üzere yapılır. İstinaf mahkemesi, ancak kamu düzenini ilgilendiren bir durum varsa kendiliğinden inceleme yapabilir (HMK md. 355). Kamu düzenine ilişkin hususları taraflar da her zaman ileri sürebilirler.
İstinaf başvurusu süresini kaçıran veya istinafa başvuru hakkı olmayan taraf, diğer tarafın istinaf başvurusu üzerine, iki hafta içerisinde vereceği cevap dilekçesi ile katılma yoluyla istinaf başvurusu yapabilir. Ancak, istinaf yoluna asıl başvuran kişi bu isteminden vazgeçerse veya bölge adliye mahkemesi istinaf istemini esasa girmeden reddederse katılma yolu ile istinafa başvuran kişinin de talebi reddedilmiş olur (HMK md. 349).
Hukuk davası istinaf incelemesi şu aşmalardan oluşur:
Ön İnceleme Aşaması:
Bölge adliye mahkemesi, esasa girmeden önce hukuk dava dosyası üzerinden ön inceleme yapar. Ön inceleme bitmeden esasa geçilmez..
- Başvurunun süresinde yapılıp yapılmadığı,
- Dilekçenin asgari şartlara sahip olup olmadığı,
- Harç ve giderlerinin usulüne uygun yatırılıp yatırılmadığını
- İstinaf sebebi ve gerekçesi gösterilip gösterilmediğini
inceler Bu şartlar yerine getirilmemişse istinaf başvurusu esasa girilmeden reddedilir. Eksiklik bulunmayan dosya istinaf incelemesine alınır (HMk md. 352).
Esastan İstinaf İncelemesi Aşaması:
Bölge adliye mahkemesi, esastan incelemeyi kural olarak istinaf başvurusundaki sebeplere bağlı olarak yapar İstinaf başvurusu yoluyla bölge adliyesi mahkemesine getirilen dosyanın ön inceleme aşaması tamamlandıktan sonra, inceleme mahkeme heyetince veya görevlendirilecek üye tarafından yapılabilir. İlk derece mahkemesinin açıkça hatalı ve yeniden duruşma yapılmasına gerek olmayan kararlarına ilişkin istinaf incelemesi dosya üzerinden duruşma açılmadan yapılır.
Esastan İstinaf İncelemesi ve Duruşma:
Kural olarak her türlü istinaf incelemesi duruşmalı olarak yapılmalıdır (HMK md. 356). İstinaf başvurusu yapsın veya yapmasına davanın tarafı olan herkes duruşmaya davet edilerek savunma hakkı tanınmalıdır. Duruşma davetiyesine mazeretsiz gelmemenin sonuçları yazılmalı, tarafların mazereti varsa duruşma başka bir güne bırakılmalıdır.
Hukuk Davası İstinaf İncelemesine Konu Olamayacak İşler
HMK’nın kabul ettiği istinaf incelemesi sistemi “dar istinaf sistemi” olarak nitelendirilmektedir. Aşağıdaki hususlar hukuk davasının istinaf incelemesinde ileri sürülemez:
- İstinaf Aşamasında Yeni Vakıalar İleri Sürülemez
Kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalar ve kamu düzenine ilişkin hususlar dışında istinaf mahkemesinde ıslah veya karşı tarafın muvafakatiyle dahi yeni vakıalar ileri sürülemez
- İstinaf Aşamasında Yeni Deliller İleri Sürülemez
Yerel mahkemede reddedilen veya zorunlu nedenlerle gösterilemeyen deliller hariç istinaf aşamasında ilk derece mahkemesinde dayanılan deliller dışındaki delillere dayanamaz.
İstinaf Aşamasında Islah, Davaya Müdahale, Birleştirme, Ayırma
- İstinaf mahkemesinde ıslah yapılamaz.
Islah ilk derece mahkemelerine özgü usuli bir araçtır.
- İstinaf mahkemesinde karşı dava açılamaz,
- İstinaf incelemesi sırasında “davaya müdahale” talebinde bulunulamaz.
- İstinaf Aşamasında İddia ve Savunmanın Değiştirilmesi veya Genişletilmesi Yasaktır
İstinaf Mahkemesinin İstinaf İncelemesi Neticesinde Verilebilecek Kararlar
İstinaf mahkemesi önüne gelen davanın tahkikatı yapıldıktan sonra karar verme aşamasına geçilecektir. İstinaf mahkemesine yapılan istinaf başvurusu hukuki niteliği itibariyle bir davadır. Bölge adliye mahkemesi (istinaf mahkemesi), hüküm verirken hem önüne gelen uyuşmazlığı (davayı) çözmeye çalışırken hem de üst bir mahkeme olması nedeniyle içtihat oluşturacak şekilde karar vermektedir. .
İstinaf mahkemesi istinaf incelemesi neticesinde şu kararları verebilir:
- İstinaf Mahkemesinin İstinaf Başvurusunun Reddine Karar Vermesi
- Yerel Mahkeme Kararının Esası İncelenmeden Kaldırılması ve Dosyanın Geri Gönderilmesi
- Yerel Mahkeme Kararının Kaldırılması ve Davanın Esastan Reddine Karar Verilmesi
- Yerel Mahkeme Kararının Kaldırılarak Düzeltilmesi
- Yerel Mahkeme Kararının Kaldırılması ve Kısmen veya Tamamen Davanın Kabulü Kararı
İstinaf Mahkemesinin İstinaf Başvurusunun Reddine Karar Vermesi (HMK md. 353/1-b-1)
İstinaf mahkemesi ilk derece mahkemesinin usul veya esas bakımından hiç bir eksiklik içermediğini düşündüğü durumlarda veya istinaf başvursunun süresinde yapılmadığı durumlarda,başvuru sebep ve gerekçelerinin belirtilmediği durumlarda istinaf başvurusunun reddine karar verir
Yerel Mahkeme Kararının Esası İncelenmeden Kaldırılması ve Dosyanın Geri Gönderilmesi (HMK md. 353/1)
İstinaf mahkemesi, usuli bazı nedenler varsa istinaf başvurusunun esasını incelemeden yerel mahkeme kararının kaldırılmasına ve yeniden yargılama yapılması için dosyanın yerel mahkemeye gönderilmesine karar verebilir (HMK md. 353/1-a).
İstinaf mahkemesi şu usuli gerekçelerle istinaf başvurusunun esasını incelemeden gönderme kararı verebilir:
- Haklı bir hakimin reddi sebebi ileri sürülmesine veya hakimin davaya bakmasının yasak olduğu hallerin bulunmasına rağmen hakimin davaya bakması,
- Görev ve yetki sorunu bulunması,
- Yerel mahkemenin usule aykırı olarak davanın veya karşı davanın açılmamış sayılmasına karar vermesi,
- Usule aykırı olarak davaların birleştirilmesine, ayrılmasına veya mercii tayinine karar verilmesi.
- Yerel mahkemenin tarafların gösterdiği delilleri hiç toplamamış veya hiç değerlendirmemiş olması.
Yerel Mahkeme Kararının Kaldırılması ve Kısmen veya Tamamen Davanın Kabulü Kararı (HMK md. 353/1-b)
ilk derece mahkemesinde davanın reddine karar verilmiş olması halinde istinaf aşamasında bçlge adliye mahkemesi bu kararı kaldırarak haksız yere reddedildiğinden dolayı davanın kısmen ya da tamamen kabulü kararı vermektedir.
Yerel Mahkeme Kararının Kaldırılması ve Davanın Esastan Reddine Karar Verilmesi (HMK md. 353/1-b-1)
İlk derece mahkemesince haksız olarak kısmen ya da tamamen kabulune karar verilen hallerde istinaf mahkemeleri bu kararı haksız bularak yerel mahkemenin bu kararı kaldırıp bu kararın reddine karar vermektedir.
Yerel Mahkeme Kararının Kaldırılarak Düzeltilmesi (HMK md. 353/1-b-2)
İlk derece mahkemelerinin usul veya esas a.ısından doğru olduğu kanaatinde olduğu fakat yeniden yargılama yapılmasını gerektirmeyen hallerde ,hesap hatalarında veya hukuki gerekçelerde hata yapılmış olması hallerinde kararın kaldırılarak düzeltimesine hükmetmektedir.
İhtiyati Tedbir ve İhtiyati Haciz Kararlarına karşı istinaf
İhtiyati tedbir veya ihtiyati haciz geçici koruma kararlarıdır. İhtiyati tedbir veya ihtiyati haciz, davanın esasını çözmemekte sadece geçici olarak talep eden tarafa dava sonundaki hakkını alabilmesini temin amacıyla imkan tanımaktadır. Yerel mahkemenin verdiği ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz kararına karşı öncelikle kararı veren mahkemeye 7 gün içinde itiraz edilmelidir (HMK md. 394). Yerel mahkeme, itiraz başvurusu üzerine ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz kararını kaldırabilir. Ancak, yerel mahkeme itiraz başvurusunu reddettiğinde bu karara karşı iki haftalık istinaf kanun yoluna süresi içinde istinaf mahkemesine istinaf başvurusu yapılabilir. bu başvurular öncelikli olarak incelenir ve istinaf mahkemesinin bu konuya dair verdiği karar kesindir.
No comment