Kolluk Kuvvetlerinin kimlik sorma yetkisi
Kamuoyunda iç güvenlik paketi olarak bilinen daha çok polis vazifeleri ve salahiyeti kanununda değişiklik getiren ve aynı zamanda CMK da bir takım yenilikler getirin bir dizi düzenlemeleri ifade etmek için kullanılmış tabirdir. Bu düzenlemelerde daha çok polis ve kolluk yani devlet lehine kişi hak ve özgürlüklerinin ise aleyhine bir takım düzenlemeler getirilmiştir. Hukuki olarak bu düzenlemelerin neler getirdiğini inceleyecek olursak
Polisin kimlik sorma yetkisi
Esasen polisin kimlik sorma yetkisi 2007 yılında Polis vazifesi ve salahiyeti kanununda getirilmiştir. Polisin durdurma ve kimlik sorma yetkisi bu güvenlik paketi ile genişletilmiştir.Polis
PVSK 4-A bendinde ’durdurma ve kimlik sorma yetkisi’’ şöyle düzenlenmiştir: ‘’Polis, kişileri ve araçları;
a) Bir suç veya kabahatin işlenmesini önlemek,
b)Suç işlendikten sonra kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini tespit etmek,
c) Hakkında yakalama emri ya da zorla getirme kararı verilmiş olan kişileri tespit etmek,
ç) Kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya malvarlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önlemek, amacıyla durdurabilir. Durdurma yetkisinin kullanılabilmesi için polisin tecrübesine ve içinde bulunulan durumdan edindiği izlenime dayanan makul bir sebebin bulunması gerekir.
Süreklilik arz edecek, fiilî durum ve keyfilik oluşturacak şekilde durdurma işlemi yapılamaz. Polis, durdurduğu kişiye durdurma sebebini bildirir ve durdurma sebebine ilişkin sorular sorabilir; kimliğini veya bulundurulması gerekli diğer belgelerin ibraz edilmesini isteyebilir.
Durdurma süresi, durdurma sebebine esas teşkil eden işlemin gerçekleştirilmesi için zorunlu olan süreden fazla olamaz. Durdurma sebebinin ortadan kalkması halinde kişilerin ve araçların ayrılmalarına izin verilir. Polis, durdurduğu kişi üzerinde veya aracında silah veya tehlike oluşturan diğer bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı halinde, kendisine veya başkalarına zarar verilmesini önlemek amacına yönelik gerekli tedbirleri alabilir. Bu amaçla kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemez.
Bu Kanun ve diğer kanunların verdiği görevlerin yerine getirilmesi sırasında, polis tarafından gerekli işlemler için durdurulan kişiler ve araçlarla ilgili hükümler saklıdır. Polis, görevini yerine getirirken, kendisinin polis olduğunu belirleyen belgeyi gösterdikten sonra, kişilere kimliğini sorabilir. Bu kişilere kimliğini ispatlamaları hususunda gerekli kolaylık gösterilir. … Bu kişi, kimliği açık bir şekilde anlaşılıncaya kadar gözaltına alınır ve gerekirse tutuklanır. …
Yukarıdaki madde metninden de anlaşılacağı gibi polis keyfi olarak durdurma ve kimlik sorma işlemi yapamaz ve kimlik sorma süresi de işlemin gerçekleştirilme süresinden fazla olamaz ayrıca kimlik gösterilmesini isteyen kolluğun öncelikle de kimliğini göstermesi zorunludur.
Burada şunu anlamak gerekir. Örneğin Kayseri’de vatandaş olarak çarşıda gezerken A şahsının yolda rastgele GBT kontrol adı altında şahısları çevirdiğini görmüş ve sonra da kendisine kimlik kontrolü derse burada sıkıntı yok çünkü Polisin kimlik sorma yetkisi var ama Siz gevher nesibe parkında arkadaşınızla otururken sadece size yönelik keyfi olduğunu düşündüğünüz şekilde bir kimlik sorma eylemi var ise o zaman bu konuda öncelikle kendisinin kimliği sorun sonrasında ise keyfi kimlik sorma işleminin hukuka aykırı olduğunu ve ne sebeple kimlik kontrolü yapıldığını sorun daha sonrasında eğer hala keyfi bir kontrol olduğunu düşünüyorsanız bu durumda kendisine bu konunun disiplin soruşturmasına sebep olacağını hatta tazminata hükmedileceğini bile dile getirebilirsiniz.
Polise Vatandaşın Üst arama yetkisi
İki tip arama vardır ilki önleme araması diğeri adli arama
İkisi arasında temel fark vardır. İlkinde her hangi bir suç şüphesi bulunmadığı durumlarda yapılan arama iken diğerinde suç şüphesi bulunana durumlarda yapılan arama söz konusu olacaktır.
Önleme Araması
Madde 9- (Değişik: 2/6/2007-5681/3 md.) Polis, tehlikenin veya suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla usûlüne göre verilmiş sulh ceza hâkiminin kararı veya bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hâllerdemülkî âmirin vereceği yazılı emirle; kişilerin üstlerini, araçlarını, özel kağıtlarını ve eşyasını arar; alınması gereken tedbirleri alır, suç delillerini koruma altına alarak 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre gerekli işlemleri yapar.
Sonuç olarak polis mülki amirin yazılı emri ile kişilerin üstünü aracı arayabilmektedir. ve el ile dıştan kontrol yapabilecektir.
Örneğin kara yoluyla Kayseri’ye girmekte olan bir araçta iseniz yolda çevirme var ise bu çevirme bilin ki önleme aramasıdır. Eğer bir olay mahalli değilse nokta tabir edilen yerlerde rutin kontrolse bu bir önleme aramasıdır. Bu bakımdan o arama için ya mahkeme kararı ya da mülkü amir yani kaymakam ya da vali tarafından yazılı emir verilmiş olması zorunludur. Eğer Böyle bir aramaya denk gelirseniz polisten neye istinaden arama yapıldığını ve arama emrinin gösterilmesini isteyebilirsiniz.
Adli Arama
Bir ihbar veya suç işlendiği şüphesi durumlarında devreye girecek olan arama türüdür ve bu durumlarda CMK 116 uygulanacaktır.
Şüpheli veya sanıkla ilgili arama Madde 116 – (1) Yakalanabileceği veya suç delillerinin elde edilebileceği hususunda makul şüphe varsa; şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu, işyeri veya ona ait diğer yerler aranabilir.(1)
No comment